Müsahibəyə həvəslə razı oldu, dişini çəkdirib tənzif sarğı ilə gəzsə də...
İstanbuldakı "Can yayınları" nəşriyyatının redaktoru, tərcüməçi, teatr tənqidçisi Seçkin Selvinin "Oxu zalı"na müsahibəsi. Onunla Azadlıq Radiosunun İstanbul müxbiri Mais Əlizadə söhbətləşib.
M.Ə. Türkiyənin önəmli nəşriyyatlarından biri olan Can yayınları barədə oxucularımıza məlumat verərsinizmi? Səhv etmirəmsə, Orhan Pamukun da ilk kitabları sizin nəşriyyatınızda çıxıb.
S.S. Biz bu il 30-cu ilimizi qeyd edirik. Nəşriyyatın qurucusu Ərdal Öz şair idi.
O, 1950-ci illərdə Ankarada kitab evi açmışdı. Türkiyənin çox qiymətli yazarı idi. Can yayınlarını 30 il əvvəl yaratdı. Nəşriyyatın ən önəmli cəhəti - onun arxasında hər hansı rəsmi qurumun olmamasıdır.
Bizi hansısa bank və ya holdinq dəstəkləmir. Can yayınları müstəqil bir qurum kimi meydana çıxdı və o şəkildə öz işlərini idarə edir. Orhan Pamukun ilk kitabı çıxanda mən burda işləmirdim.
Ancaq 20-25 il qabaq Orhanın ilk kitabının Can yayınlarında çıxdığını xatırlayıram.
M.Ə. Pamuk şikayət edir ki, “Cevdət bəy oğulları” romanını çap etdirmək üçün 4 il nəşriyyat axtarıb. Ancaq Can yayınları onun kitabını çap edib.
S.S. Mən onu bilmirəm, ancaq o vaxtlar Ərdalı görməyə gedəndə Orhanı həmişə orda görürdüm. O, daha sonra başqa bir nəşriyyata keçdi.
M.Ə. Can yayınları dünyanın həyatda olan önəmli yazarlarının əsərlərini çap etməsi ilə tanınır. O yazıçıların əsərlərini çap edərkən əvvəlcədən yazıçının özü ilə əlaqə yaradırsınızmı? Məsələn, Qabriel Qarsia Markeslə əlaqə yaradaraq onun əsərlərinin Türkiyədə çap haqqını aldınız, yoxsa bunu menecerlər vasitəsi ilə edirsiniz?
S.S. Əvvəlcə mən öz təcrübəmdən danışım. Mən “Yüz ilin tənhalığı” romanını 1972-də tərcümə etdim.
O vaxt Sanders yayınları vardı. O nəşriyyat həm əcnəbi dillərdə kitab çap edirdi, həm də tərcümə kitabları.
Mən Markesi onlar üçün çevirdim. Onların Markeslə və ya onun kitablarını buraxan əcnəbi nəşriyyatla sazişindən xəbərdar deyildim. Ancaq o nəşriyyatın bağlanmasından sonra mən bütün tərcümə kitablarımla Ərdala gəldim.
53 ildir ki, tərcümə işiylə məşğulam. Markesin kitablarını da Ərdal buraxmağa başladı. İndi kitabları bizdən çıxan yazıçıların bütün əsərlərini oxuculara təqdim etmək istəyirik.
Yəni, bizdən bir kitabı çıxmış yazarın o biri kitabının başqa nəşriyyatda çıxmasının əleyhinəyik. Son illərdə bütün əsərləri orijinaldan tərcümə edirik. İspaniyada Markesin əməkdaşlıq etdiyi bir agentlik var.
Markesin özü ilə indiyə qədər görüşümüz olmadı. Əldə etdiyimiz razılaşmaya görə, Markesin kitabı ispan dilində çap edilməzdən əvvəl kompüter nüsxəsi bizə gəlir.
Hal- hazırda Pol Olsterin 2 ay sonra çıxacaq olan kitabını hazırlayırıq. O da dünyadakı başqa dillərlə eyni vaxtda türk dilində nəşr ediləcək.
M.Ə. Kitabların eyni gündə çıxması üçün dünyadakı nəşriyyatlarla razılıq əldə edirsinizmi? Yoxsa 1-2 gün fərqlə çıxması çox da önəmli deyil?
S.S. Bəzən 1-2 gün fərq olsa da, ancaq biz mümkün qədər eyni gündə çıxmasına çalışırıq.
M.Ə. “Yüz ilin tənhalığı”nı türkcəyə sizin tərcümə etməyinizdən Markesin xəbəri varmı? Çünki o, tərcüməçiyə çox əhəmiyyət verir və deyir ki, “Yüz ilin tənhalığı”nda gördüyüm 42 qüsuru heç bir tənqidçi görə bilmədi, ancaq əsərin italyan dilinə tərcüməçisi 6 qüsuru gördü. Siz neçə qüsur gördünüz?
S.S. Bu, bütün kitablarda olur. Hələ o qədər çox personajın olduğu və o qədər uzun zamanı əhatə edən kitablarda istər-istəməz bəzi xronolji səhvlər olur. Hətta bəzən orfoqrafik səhvlər də olur ki, bunları düzəltmək mənim çox xoşuma gəlir.
Mənim Markeslə görüşmədim, hətta biz onu kitab yarmarkasına gətirmək istədik, ancaq o vaxtlar səhhətində problemlər yarandı və gələ bilmədi.
M.Ə. 6 il əvvəl 2 əsərini çap etdiniz, “Mənim kədərli fahişələrim” romanını və xatirələrini. Deyəsən, xatirələrindən çox da razı deyil. Çünki nəşriyyatın o kitabı sanki əlindən qaparaq tələm-tələsik çap etdiyini deyir.
S.S. Xatirələrinin ikinci hissəsini gözləyirik, ancaq onun yazılıb-yazılmayacağını bilmirik.
M.Ə. Koelyonun əsərlərinin çap səlahiyyətini də İspaniyadakı agentlikdən aldınızmı?
S.S. Bəli. Yazıçı hansı agentliklə işləyirsə, o agentliklə əməkdaşlıq edirik. Ancaq bəzi agentliklərlə birbaşa əlaqə yaradırıq, bəziləri isə Türkiyədəki təmsilçiləri vasitəsi ilə. Əgər kitab bizə burdakı təmsilçilik vasitəsi ilə təklif edilibsə, sazişi də burdakı agentlik üzərindən həyata keçiririk.
M.Ə. Yazarların əsərlərini hansı kriteriyaya görə seçirsiniz? Populyarlığa görə, yoxsa özünüzün kriteriyalarınız var? Xaricdəki kitabları sizə tövsiyə edən müşavirləriniz varmı? İdarə heyətiniz hansı prinsiplərlə qərar qəbul edir? Yazarlar özləri də sizə müraciət edirmi?
S.S. Yazarın xaricdəki populyarlığı da önəmlidir, ancaq Türk oxucusu ilə xaricdəki oxucular çox fərqlidir. Bizim üçün birinci şərt-əsərin ədəbi baxımdan dəyərli olmasıdır.
Türkcə, ingiliscə, fransızca, ispanca, italyanca v.s. dillərdən kitab seçən redaktorlarımız var. Çap kriteriyalarımıza uyğun gələn kitabları oxumağa veririk. Oxuyandan sonra raport hazırlayırıq. Nəşr şuramız kitabın çapına qərar verəndən sonra yazıçılarla əlaqə yaradıb kontrakt imzalayırıq.
M.Ə. Yaşayan əcnəbi yazıçılara təlif haqqı ödəyirsinizmi?
S.S. Bəli, ödəyirik. Ölümündən 70 il keçəndən sonra isə təlif haqqı ödənmir.
M.Ə. Türk yazarlarından kimlərlə işləyirsiniz?
S.S. Türk yazarları ilə də eyni kriteriya ilə çalışırıq. Bizim üçün önəmli olan şey- əsərin ədəbi dəyərinin olmasıdır. Demək olar ki, Türkiyənin bütün dəyərli yazarlarının əsərlərini çap etməyə çalışırıq.
Ancaq Türk yazarları ilə bağlı diqqət yetirdiyimiz başqa bir cəhət də var: biz yeni yazarların əsərlərini çap etməyə üstünlük veririk.
Əcnəbi kitabları seçərkən yazarın ilk kitabı olub-olmaması bizim üçün sual işarəsi doğura bilər, ancaq Türkiyədə ümid vəd edən bir yazar varsa, onun kitabı mütləq çap edilir. Ərdalın və onun qurduğu yayınevinin önəmli prinsiplərindən biri gənc Türk yazarlarına qapı açmasıdır.
M.Ə. Bəs gənc yazarları çap edəndə bazarın şərtlərini nəzərə almırsınızmı?
S.S. Yox, bazarın şərtlərini göz önündə tutmuruq. Əgər bir yazarın ilk kitabını çap etmişiksə, ondan sonra 5 il o yazıçının dalınca getmirik. İndi yeni seriyalara başlayırıq.
Hər təbəqədən olan oxucu kütləsini itirməmək üçün müəyyən mövzularda əsərlər çap edirik. Gənc yazıçıların kitablarının satılıb-satılmaması bizim üçün önəmli deyil. Əsas olan şey-əsərin ədəbi dəyərinin olmasıdır.
M.Ə. Yəni, birinci kitabdan gəlir etməyi düşünmürsünüz.
S.S. Təbii.
M.Ə. Bəzi nəşriyyatlar deyir ki, çap etdiyimiz kitabların 5%-i satılmaya bilər, ancaq 95%- satılmalıdır.
S.S. Yox, bizim kriteriyamız o deyildir.
M.Ə. Yazmağa başlamaq- həyatın müəyyən sıxıntılarını da bəri başdan nəzərə almaq deməkdir. Kitabları satılan gənc yazıçılara verdiyiniz təlif haqqı onların normal yaşamasına kifayət edirmi? Sizdə qonorar neçə faizdir?
S.S. Bizdə 10% -dir, ancaq konkret şəxslərə görə bu miqdar daha çox ola bilir.
M.Ə. Qərb ədəbiyyatına baxanda. Məsələn, Markes və ya Koelyo olsun..
S.S. Koelyonu mən tərcümə etdim.
M.Ə. “Brida”nı siz tərcümə etdinizmi?
S.S. Bəli, “Brida”nı mən tərcümə etdim.
M.Ə. Tərcüməçinin adına baxmadığıma görə üzr istəyirəm. Bir də bu tərəfə baxanda türk dilli xalqların ədəbiyyatı var. “Əlvida, Gülsarı” nı sizin tərcümə etdiyinizi bilirəm. Ancaq Aytmatov rusca yazırdı. Bu günə qədər Azərbaycan ədəbiyyatına maraq göstərdinizmi? Və ya kitabının çapı üçün nəşriyatınıza müraciət edən azərbaycanlı yazar oldumu?
S.S. Xeyr. Nə şəxsən müraciət edən oldu, nə də internet vasitəsi ilə.
Vasitəçi agentliklər də bizə Azərbaycan ədəbiyyatından hər hansı əsəri təklif etmədilər. Biz hind, yapon, çin, rumın, macar ədəbiyyatından tərcümələr çap edirik.
Ruscadan tərcümələr çap etdik. Bizim üçün əsas prinsip- istər müasir, istərsə də klassik əsərlərin orijinaldan tərcüməsidir.
M.Ə. Azərbaycandan roman və ya hekayə kitabı təklif edilsə, diqqətinizi cəlb edərmi?
S.S. Onunla bağlı konkret heç nə deyə bilmərəm. Ancaq bizim dəyərlərimizə uyğundursa, təbii ki, çap edərik.
M.Ə. Yapı və kredit bankının nəşriyyatı Yaşar Kamalın 36 cildliyini çap etdi. Siz də bu cür nəşrlərə imza atırsınızmı?
S.S. Biz Oya Baydarın bütün kitablarını çap edirik. Kataloqumuza baxsanız, orda çap etdiyimiz yazarları daha yaxşı görəcəksiniz.
M.Ə. Türk oxucusu sizə müraciət edərək Markesin bütün əsərlərini ala bilir, elə deyilmi?
S.S. Düzdür. Əməkdaşlıq etdiyimiz bütün yazarların əsərlərini bizdən ala bilərlər.
M.Ə. Bir gündə nə qədər tərcümə edə bilirsiniz?
S.S. Qabaqlar evdə işləyirdim. Tam vaxt, yəni, 8-9 saat çalışanda, gündə ingiliscədən 32-40 səhifə tərcümə edə bilirəm.
İndi o qədər işləyə bilmirəm, çünki burda çalışıram və evə gedəndən sonra işləməyə vaxtım olur. Həftənin axırlarında tərcümə ilə məşğul oluram.
M.Ə. Ancaq yenə də çox məhsuldar işləyirsiniz..
S.S. Qabaqlar bəzən ayda bir tərcümə kitabım çıxırdı. İndi 140-cı kitabım çıxacaq. 53 ildə 140 tərcümə kitabımız olsun bari. O kitabların bəzilərinə görə həbsxanada da yatdım.
Mən çox məhkəmələrə düşdüm. Ancaq onlardan bəraət aldım. Stalinin bir kitabını tərcümə etmişdim: Leninin ölümü ilə bağlı yazılmışdı. 50-60 səhifəlik bir kitaba görə 1.5 il həbsxanada yatdım( gülür).
M.Ə. Həbsxanaya nə vaxt düşdünüz? Fövqəladə hallar dövründəmi?
S.S. 12 mart 1971 ultimatumundan sonra siyasi düşüncələrimə görə həbsə düşdüm. 12 sentyabr 1980-ci il çevrilişindən sonra isə tərcümə kitabıma görə həbsxanaya göndərildim.
M.Ə. Dövlətdən dəstək almadığınızı vurğulayırsınız...
S.S. Dövlətdən də, başqa qurumlardan da.
M.Ə. “Başqa qurum”- deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?
S.S. Məsələn, Yapı və kredit nəşriyyatının arxasında bank var. Doğan kitabın arxasında Doğan holdinq var. Bizi maddi cəhətdən dəstəkləyən bir qurum yoxdur. Öz yağımızda qovruluruq.
M.Ə. Ancaq öz yağınızda yaxşı qovrulduğunuzu görürük.
S.S. Biz Türkiyənin öz gücü ilə ayaq üstündə dura bilən bir neçə nəşriyyatından biriyik. Bu, bizim çap siyasətimizin sağlam olmasına bağlıdır. Oxucular kitab alarkən Can yayınlarına çox güvənir.
Hər ay ən azı 10 kitabımızı bazara çıxarırıq. Çap etiyimiz kitablar janr etibarı ilə çox rəngarəngdir. İndi biz “40 maraq” adlı seriyadan kitab çap edirik.
Oxucularımız dünya ədəbiyyatını yaxından təqib etdiyinə görə, bizim gördüyümüz işləri daha yaxşı başa düşür. Məsələn, biz dünyada məşhur olan Umberto Ekonun da bütün kitablarını çap etdik.
Latın Amerikası ölkələrinin xalqları ilə bizim xalqların həyat şəraiti bir-birinə çox oxşayır. Biz də, Azərbaycan da, Latın Amerikasının xalqları da nağıl ənənəsindən gəlir.
Markesin dünyada bu qədər populyar olmasının səbəblərindən biri- nağıl ənənəsini fantaziyalar şəklində yazılı ədəbiyyata gətirməsindədir. Pol Olster Türkiyədə rəğbətlə qarşılandı.
M.Ə. Türkiyədəki oxuma dərəcəsinin az olmasından da şikayət etdiniz. Ancaq İstiklal prospekti başqan-ayağa kitab mağazasıdır...
S.S. Doğrudur, ancaq Fransada, İngiltərədə, ABŞ-da kitabların ilk nəşr tirajı 100, 200, 300 mindir. Türkiyədə isə bundan çox aşağıdır.
M.Ə. Siz Markesi neçə min tirajla çap edirsiniz?
S.S. Biz Markesi onun kitabları ambarımızda azalanda yenidən çap edirik. İndiyə qədər “Yüz ilin tənhalığı” 42 dəfə çap edilib. Kitabın tirajı ilə bağlı məsləhəti bizə satış işləri müdirliyimiz verir.
Nəşriyyatımızda 70 nəfər işləyir. Ərdal Özün vəfatından sonra işləri onun oğlu Can Öz idarə edir. Baş redaktorumuz Zeynəb Çağlıyor isə nəşriyyatımızın qaydalarının həyata keçməsində ən önəmli rolu oynayır.
Onunla işləmək böyük zövqdür. Nəşriyyatımız nizam-intizamlı bir komanda kimi işləyir.
İstanbuldakı "Can yayınları" nəşriyyatının redaktoru, tərcüməçi, teatr tənqidçisi Seçkin Selvinin "Oxu zalı"na müsahibəsi. Onunla Azadlıq Radiosunun İstanbul müxbiri Mais Əlizadə söhbətləşib.
M.Ə. Türkiyənin önəmli nəşriyyatlarından biri olan Can yayınları barədə oxucularımıza məlumat verərsinizmi? Səhv etmirəmsə, Orhan Pamukun da ilk kitabları sizin nəşriyyatınızda çıxıb.
S.S. Biz bu il 30-cu ilimizi qeyd edirik. Nəşriyyatın qurucusu Ərdal Öz şair idi.
O, 1950-ci illərdə Ankarada kitab evi açmışdı. Türkiyənin çox qiymətli yazarı idi. Can yayınlarını 30 il əvvəl yaratdı. Nəşriyyatın ən önəmli cəhəti - onun arxasında hər hansı rəsmi qurumun olmamasıdır.
Bizi hansısa bank və ya holdinq dəstəkləmir. Can yayınları müstəqil bir qurum kimi meydana çıxdı və o şəkildə öz işlərini idarə edir. Orhan Pamukun ilk kitabı çıxanda mən burda işləmirdim.
Ancaq 20-25 il qabaq Orhanın ilk kitabının Can yayınlarında çıxdığını xatırlayıram.
M.Ə. Pamuk şikayət edir ki, “Cevdət bəy oğulları” romanını çap etdirmək üçün 4 il nəşriyyat axtarıb. Ancaq Can yayınları onun kitabını çap edib.
S.S. Mən onu bilmirəm, ancaq o vaxtlar Ərdalı görməyə gedəndə Orhanı həmişə orda görürdüm. O, daha sonra başqa bir nəşriyyata keçdi.
M.Ə. Can yayınları dünyanın həyatda olan önəmli yazarlarının əsərlərini çap etməsi ilə tanınır. O yazıçıların əsərlərini çap edərkən əvvəlcədən yazıçının özü ilə əlaqə yaradırsınızmı? Məsələn, Qabriel Qarsia Markeslə əlaqə yaradaraq onun əsərlərinin Türkiyədə çap haqqını aldınız, yoxsa bunu menecerlər vasitəsi ilə edirsiniz?
S.S. Əvvəlcə mən öz təcrübəmdən danışım. Mən “Yüz ilin tənhalığı” romanını 1972-də tərcümə etdim.
O vaxt Sanders yayınları vardı. O nəşriyyat həm əcnəbi dillərdə kitab çap edirdi, həm də tərcümə kitabları.
Mən Markesi onlar üçün çevirdim. Onların Markeslə və ya onun kitablarını buraxan əcnəbi nəşriyyatla sazişindən xəbərdar deyildim. Ancaq o nəşriyyatın bağlanmasından sonra mən bütün tərcümə kitablarımla Ərdala gəldim.
53 ildir ki, tərcümə işiylə məşğulam. Markesin kitablarını da Ərdal buraxmağa başladı. İndi kitabları bizdən çıxan yazıçıların bütün əsərlərini oxuculara təqdim etmək istəyirik.
Yəni, bizdən bir kitabı çıxmış yazarın o biri kitabının başqa nəşriyyatda çıxmasının əleyhinəyik. Son illərdə bütün əsərləri orijinaldan tərcümə edirik. İspaniyada Markesin əməkdaşlıq etdiyi bir agentlik var.
Markesin özü ilə indiyə qədər görüşümüz olmadı. Əldə etdiyimiz razılaşmaya görə, Markesin kitabı ispan dilində çap edilməzdən əvvəl kompüter nüsxəsi bizə gəlir.
Hal- hazırda Pol Olsterin 2 ay sonra çıxacaq olan kitabını hazırlayırıq. O da dünyadakı başqa dillərlə eyni vaxtda türk dilində nəşr ediləcək.
M.Ə. Kitabların eyni gündə çıxması üçün dünyadakı nəşriyyatlarla razılıq əldə edirsinizmi? Yoxsa 1-2 gün fərqlə çıxması çox da önəmli deyil?
S.S. Bəzən 1-2 gün fərq olsa da, ancaq biz mümkün qədər eyni gündə çıxmasına çalışırıq.
M.Ə. “Yüz ilin tənhalığı”nı türkcəyə sizin tərcümə etməyinizdən Markesin xəbəri varmı? Çünki o, tərcüməçiyə çox əhəmiyyət verir və deyir ki, “Yüz ilin tənhalığı”nda gördüyüm 42 qüsuru heç bir tənqidçi görə bilmədi, ancaq əsərin italyan dilinə tərcüməçisi 6 qüsuru gördü. Siz neçə qüsur gördünüz?
S.S. Bu, bütün kitablarda olur. Hələ o qədər çox personajın olduğu və o qədər uzun zamanı əhatə edən kitablarda istər-istəməz bəzi xronolji səhvlər olur. Hətta bəzən orfoqrafik səhvlər də olur ki, bunları düzəltmək mənim çox xoşuma gəlir.
Mənim Markeslə görüşmədim, hətta biz onu kitab yarmarkasına gətirmək istədik, ancaq o vaxtlar səhhətində problemlər yarandı və gələ bilmədi.
M.Ə. 6 il əvvəl 2 əsərini çap etdiniz, “Mənim kədərli fahişələrim” romanını və xatirələrini. Deyəsən, xatirələrindən çox da razı deyil. Çünki nəşriyyatın o kitabı sanki əlindən qaparaq tələm-tələsik çap etdiyini deyir.
S.S. Xatirələrinin ikinci hissəsini gözləyirik, ancaq onun yazılıb-yazılmayacağını bilmirik.
M.Ə. Koelyonun əsərlərinin çap səlahiyyətini də İspaniyadakı agentlikdən aldınızmı?
S.S. Bəli. Yazıçı hansı agentliklə işləyirsə, o agentliklə əməkdaşlıq edirik. Ancaq bəzi agentliklərlə birbaşa əlaqə yaradırıq, bəziləri isə Türkiyədəki təmsilçiləri vasitəsi ilə. Əgər kitab bizə burdakı təmsilçilik vasitəsi ilə təklif edilibsə, sazişi də burdakı agentlik üzərindən həyata keçiririk.
M.Ə. Yazarların əsərlərini hansı kriteriyaya görə seçirsiniz? Populyarlığa görə, yoxsa özünüzün kriteriyalarınız var? Xaricdəki kitabları sizə tövsiyə edən müşavirləriniz varmı? İdarə heyətiniz hansı prinsiplərlə qərar qəbul edir? Yazarlar özləri də sizə müraciət edirmi?
S.S. Yazarın xaricdəki populyarlığı da önəmlidir, ancaq Türk oxucusu ilə xaricdəki oxucular çox fərqlidir. Bizim üçün birinci şərt-əsərin ədəbi baxımdan dəyərli olmasıdır.
Türkcə, ingiliscə, fransızca, ispanca, italyanca v.s. dillərdən kitab seçən redaktorlarımız var. Çap kriteriyalarımıza uyğun gələn kitabları oxumağa veririk. Oxuyandan sonra raport hazırlayırıq. Nəşr şuramız kitabın çapına qərar verəndən sonra yazıçılarla əlaqə yaradıb kontrakt imzalayırıq.
M.Ə. Yaşayan əcnəbi yazıçılara təlif haqqı ödəyirsinizmi?
S.S. Bəli, ödəyirik. Ölümündən 70 il keçəndən sonra isə təlif haqqı ödənmir.
M.Ə. Türk yazarlarından kimlərlə işləyirsiniz?
S.S. Türk yazarları ilə də eyni kriteriya ilə çalışırıq. Bizim üçün önəmli olan şey- əsərin ədəbi dəyərinin olmasıdır. Demək olar ki, Türkiyənin bütün dəyərli yazarlarının əsərlərini çap etməyə çalışırıq.
Ancaq Türk yazarları ilə bağlı diqqət yetirdiyimiz başqa bir cəhət də var: biz yeni yazarların əsərlərini çap etməyə üstünlük veririk.
Əcnəbi kitabları seçərkən yazarın ilk kitabı olub-olmaması bizim üçün sual işarəsi doğura bilər, ancaq Türkiyədə ümid vəd edən bir yazar varsa, onun kitabı mütləq çap edilir. Ərdalın və onun qurduğu yayınevinin önəmli prinsiplərindən biri gənc Türk yazarlarına qapı açmasıdır.
M.Ə. Bəs gənc yazarları çap edəndə bazarın şərtlərini nəzərə almırsınızmı?
S.S. Yox, bazarın şərtlərini göz önündə tutmuruq. Əgər bir yazarın ilk kitabını çap etmişiksə, ondan sonra 5 il o yazıçının dalınca getmirik. İndi yeni seriyalara başlayırıq.
Hər təbəqədən olan oxucu kütləsini itirməmək üçün müəyyən mövzularda əsərlər çap edirik. Gənc yazıçıların kitablarının satılıb-satılmaması bizim üçün önəmli deyil. Əsas olan şey-əsərin ədəbi dəyərinin olmasıdır.
M.Ə. Yəni, birinci kitabdan gəlir etməyi düşünmürsünüz.
S.S. Təbii.
M.Ə. Bəzi nəşriyyatlar deyir ki, çap etdiyimiz kitabların 5%-i satılmaya bilər, ancaq 95%- satılmalıdır.
S.S. Yox, bizim kriteriyamız o deyildir.
M.Ə. Yazmağa başlamaq- həyatın müəyyən sıxıntılarını da bəri başdan nəzərə almaq deməkdir. Kitabları satılan gənc yazıçılara verdiyiniz təlif haqqı onların normal yaşamasına kifayət edirmi? Sizdə qonorar neçə faizdir?
S.S. Bizdə 10% -dir, ancaq konkret şəxslərə görə bu miqdar daha çox ola bilir.
M.Ə. Qərb ədəbiyyatına baxanda. Məsələn, Markes və ya Koelyo olsun..
S.S. Koelyonu mən tərcümə etdim.
M.Ə. “Brida”nı siz tərcümə etdinizmi?
S.S. Bəli, “Brida”nı mən tərcümə etdim.
M.Ə. Tərcüməçinin adına baxmadığıma görə üzr istəyirəm. Bir də bu tərəfə baxanda türk dilli xalqların ədəbiyyatı var. “Əlvida, Gülsarı” nı sizin tərcümə etdiyinizi bilirəm. Ancaq Aytmatov rusca yazırdı. Bu günə qədər Azərbaycan ədəbiyyatına maraq göstərdinizmi? Və ya kitabının çapı üçün nəşriyatınıza müraciət edən azərbaycanlı yazar oldumu?
S.S. Xeyr. Nə şəxsən müraciət edən oldu, nə də internet vasitəsi ilə.
Vasitəçi agentliklər də bizə Azərbaycan ədəbiyyatından hər hansı əsəri təklif etmədilər. Biz hind, yapon, çin, rumın, macar ədəbiyyatından tərcümələr çap edirik.
Ruscadan tərcümələr çap etdik. Bizim üçün əsas prinsip- istər müasir, istərsə də klassik əsərlərin orijinaldan tərcüməsidir.
M.Ə. Azərbaycandan roman və ya hekayə kitabı təklif edilsə, diqqətinizi cəlb edərmi?
S.S. Onunla bağlı konkret heç nə deyə bilmərəm. Ancaq bizim dəyərlərimizə uyğundursa, təbii ki, çap edərik.
M.Ə. Yapı və kredit bankının nəşriyyatı Yaşar Kamalın 36 cildliyini çap etdi. Siz də bu cür nəşrlərə imza atırsınızmı?
S.S. Biz Oya Baydarın bütün kitablarını çap edirik. Kataloqumuza baxsanız, orda çap etdiyimiz yazarları daha yaxşı görəcəksiniz.
M.Ə. Türk oxucusu sizə müraciət edərək Markesin bütün əsərlərini ala bilir, elə deyilmi?
S.S. Düzdür. Əməkdaşlıq etdiyimiz bütün yazarların əsərlərini bizdən ala bilərlər.
M.Ə. Bir gündə nə qədər tərcümə edə bilirsiniz?
S.S. Qabaqlar evdə işləyirdim. Tam vaxt, yəni, 8-9 saat çalışanda, gündə ingiliscədən 32-40 səhifə tərcümə edə bilirəm.
İndi o qədər işləyə bilmirəm, çünki burda çalışıram və evə gedəndən sonra işləməyə vaxtım olur. Həftənin axırlarında tərcümə ilə məşğul oluram.
M.Ə. Ancaq yenə də çox məhsuldar işləyirsiniz..
S.S. Qabaqlar bəzən ayda bir tərcümə kitabım çıxırdı. İndi 140-cı kitabım çıxacaq. 53 ildə 140 tərcümə kitabımız olsun bari. O kitabların bəzilərinə görə həbsxanada da yatdım.
Mən çox məhkəmələrə düşdüm. Ancaq onlardan bəraət aldım. Stalinin bir kitabını tərcümə etmişdim: Leninin ölümü ilə bağlı yazılmışdı. 50-60 səhifəlik bir kitaba görə 1.5 il həbsxanada yatdım( gülür).
M.Ə. Həbsxanaya nə vaxt düşdünüz? Fövqəladə hallar dövründəmi?
S.S. 12 mart 1971 ultimatumundan sonra siyasi düşüncələrimə görə həbsə düşdüm. 12 sentyabr 1980-ci il çevrilişindən sonra isə tərcümə kitabıma görə həbsxanaya göndərildim.
M.Ə. Dövlətdən dəstək almadığınızı vurğulayırsınız...
S.S. Dövlətdən də, başqa qurumlardan da.
M.Ə. “Başqa qurum”- deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?
S.S. Məsələn, Yapı və kredit nəşriyyatının arxasında bank var. Doğan kitabın arxasında Doğan holdinq var. Bizi maddi cəhətdən dəstəkləyən bir qurum yoxdur. Öz yağımızda qovruluruq.
M.Ə. Ancaq öz yağınızda yaxşı qovrulduğunuzu görürük.
S.S. Biz Türkiyənin öz gücü ilə ayaq üstündə dura bilən bir neçə nəşriyyatından biriyik. Bu, bizim çap siyasətimizin sağlam olmasına bağlıdır. Oxucular kitab alarkən Can yayınlarına çox güvənir.
Hər ay ən azı 10 kitabımızı bazara çıxarırıq. Çap etiyimiz kitablar janr etibarı ilə çox rəngarəngdir. İndi biz “40 maraq” adlı seriyadan kitab çap edirik.
Oxucularımız dünya ədəbiyyatını yaxından təqib etdiyinə görə, bizim gördüyümüz işləri daha yaxşı başa düşür. Məsələn, biz dünyada məşhur olan Umberto Ekonun da bütün kitablarını çap etdik.
Latın Amerikası ölkələrinin xalqları ilə bizim xalqların həyat şəraiti bir-birinə çox oxşayır. Biz də, Azərbaycan da, Latın Amerikasının xalqları da nağıl ənənəsindən gəlir.
Markesin dünyada bu qədər populyar olmasının səbəblərindən biri- nağıl ənənəsini fantaziyalar şəklində yazılı ədəbiyyata gətirməsindədir. Pol Olster Türkiyədə rəğbətlə qarşılandı.
M.Ə. Türkiyədəki oxuma dərəcəsinin az olmasından da şikayət etdiniz. Ancaq İstiklal prospekti başqan-ayağa kitab mağazasıdır...
S.S. Doğrudur, ancaq Fransada, İngiltərədə, ABŞ-da kitabların ilk nəşr tirajı 100, 200, 300 mindir. Türkiyədə isə bundan çox aşağıdır.
M.Ə. Siz Markesi neçə min tirajla çap edirsiniz?
S.S. Biz Markesi onun kitabları ambarımızda azalanda yenidən çap edirik. İndiyə qədər “Yüz ilin tənhalığı” 42 dəfə çap edilib. Kitabın tirajı ilə bağlı məsləhəti bizə satış işləri müdirliyimiz verir.
Nəşriyyatımızda 70 nəfər işləyir. Ərdal Özün vəfatından sonra işləri onun oğlu Can Öz idarə edir. Baş redaktorumuz Zeynəb Çağlıyor isə nəşriyyatımızın qaydalarının həyata keçməsində ən önəmli rolu oynayır.
Onunla işləmək böyük zövqdür. Nəşriyyatımız nizam-intizamlı bir komanda kimi işləyir.