-
"Baxmayaraq ki, bizim əlifba latın qrafikalıdır, kompüter və telefonlarımızda bu işarələr başqa cür yazılır. Yəni əksər telefonlarda “ə” işarəsi yoxdur..."
Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun direktor əvəzi Fəxrəddin Veysəlli bir-neçə gün bundan öncə hazırkı əlifbamızda dəyişiklik edilməsinə ehtiyac olduğunu bildirmişdi.
Fəxrəddin Veysəllinin sözlərinə görə, bu gün Azərbaycan əlifbasında bir neçə artıq işarə var: “Əlifbamızdakı “q”, “ğ”, “ə”, “ç” hərfləri daha münasib formada yazıla bilər. İnternetlə yazışan zaman da bu hərflərdən istifadə etdikdə çətinliklər yaranır. Onların nə ilə əvəzlənməsinə gəldikdə, bunu hələ fikirləşmək lazımdır. Bunun üçün qrafemlərin birləşməsindən də istifadə etmək olar”.
Professor həmçinin bildirib ki, Azərbaycan dilində “ə” istisna olmaqla, bütün incə saitlər qalın saitlərin üzərinə (ö, i, ü) nöqtə qoymaqla yaradılıb. Bu simmetriyanı gözləmək baxımından “ə”-ni də “a” hərfinin üzərinə iki nöqtə qoymaqla yazmaq olar və “ə” hərfinin belə yazılması elmi cəhətdən daha düzgündür.
Məsələyə münasibət öyrənmək üçün ANN.Az portalı Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri deputat Nizami Cəfərovla əlaqə saxlayıb.
Nizami Cəfərov deyib ki, həqiqətən də əlifbamızda müəyyən dəyişikliklərin edilməsi vacibdir: “Fikir versək görərik ki, əlifbamızda bir sistemsizlik var. Buna görə də bu məsələlərə yenidən baxmaq, irəli sürülmüş təklifləri müzakirəyə çıxarmaq vacibdir. Yəni irəli sürülən bu təkliflər təsadüfü deyil. Həm də indi kompüter əsridir. Baxmayaraq ki, bizim əlifba latın qrafikalıdır, kompüter və telefonlarımızda bu işarələr başqa cür yazılır. Yəni əksər telefonlarda “ə” işarəsi yoxdur. Bunun yerinə məcbur qalıb “e” yazırıq”.
Millət vəkili bildirib ki, türk xalqlarının ümumi – ortaq əlifbası yaradılmalıdır: “Bu bizim marağımızda olan bir məsələdir. Biz istəyirik ki, bütün türk xalqları bir işarəni eyni cür oxusun və eyni cür də tələffüz etsin. “A” hərfi bütün türk xalqlarının əlifbasında var və “a” səsini ifadə edir. Bu zaman hansı türk dillərində “ə” səsi varsa, bu da eyni işarə ilə ifadə olunmalıdır. Bu cür problemə görə müəyyən dəyişikliklər lazımdır. Hətta Türkiyə türkcəsində də “ə” səsinin işarəsinə ehtiyac var. Əgər biz ümumi əlifba yaranmasını istəyiriksə, bu zaman Türkiyə əlifbasında da dəyişikliklər olunmalıdır”.
Nizami Cəfərov bütün bu məsələlərin geniş müzakirələrə ehtiyacı olduğunu qeyd edib: “Bildiyimiz kimi, əlifba xalqa məxsus bir şeydir. Buna görə ən tanınmış mütəxəsisin belə, bu yöndə söylədiyi fikirlər müzakirələrə çıxarılmalıdır. Bizdə latın əlibasının əsasında xeyli sayda kitablar nəşr olunub, hazırda da nəşr olunmaqdadır. Buna görə də burdan geri dönüş yoxdur. Amma təmkinlə, hövsələylə müəyyən məsələləri müzakirə edib həll etmək olar. Ola bilər, bu bir neçə il çəksin. Amma müzakirələr ümumilikdə qaçılmazdır”.
Elkin Xəlilov
ANN.Az
"Baxmayaraq ki, bizim əlifba latın qrafikalıdır, kompüter və telefonlarımızda bu işarələr başqa cür yazılır. Yəni əksər telefonlarda “ə” işarəsi yoxdur..."
Xəbər verdiyimiz kimi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun direktor əvəzi Fəxrəddin Veysəlli bir-neçə gün bundan öncə hazırkı əlifbamızda dəyişiklik edilməsinə ehtiyac olduğunu bildirmişdi.
Fəxrəddin Veysəllinin sözlərinə görə, bu gün Azərbaycan əlifbasında bir neçə artıq işarə var: “Əlifbamızdakı “q”, “ğ”, “ə”, “ç” hərfləri daha münasib formada yazıla bilər. İnternetlə yazışan zaman da bu hərflərdən istifadə etdikdə çətinliklər yaranır. Onların nə ilə əvəzlənməsinə gəldikdə, bunu hələ fikirləşmək lazımdır. Bunun üçün qrafemlərin birləşməsindən də istifadə etmək olar”.
Professor həmçinin bildirib ki, Azərbaycan dilində “ə” istisna olmaqla, bütün incə saitlər qalın saitlərin üzərinə (ö, i, ü) nöqtə qoymaqla yaradılıb. Bu simmetriyanı gözləmək baxımından “ə”-ni də “a” hərfinin üzərinə iki nöqtə qoymaqla yazmaq olar və “ə” hərfinin belə yazılması elmi cəhətdən daha düzgündür.
Məsələyə münasibət öyrənmək üçün ANN.Az portalı Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri deputat Nizami Cəfərovla əlaqə saxlayıb.
Nizami Cəfərov deyib ki, həqiqətən də əlifbamızda müəyyən dəyişikliklərin edilməsi vacibdir: “Fikir versək görərik ki, əlifbamızda bir sistemsizlik var. Buna görə də bu məsələlərə yenidən baxmaq, irəli sürülmüş təklifləri müzakirəyə çıxarmaq vacibdir. Yəni irəli sürülən bu təkliflər təsadüfü deyil. Həm də indi kompüter əsridir. Baxmayaraq ki, bizim əlifba latın qrafikalıdır, kompüter və telefonlarımızda bu işarələr başqa cür yazılır. Yəni əksər telefonlarda “ə” işarəsi yoxdur. Bunun yerinə məcbur qalıb “e” yazırıq”.
Millət vəkili bildirib ki, türk xalqlarının ümumi – ortaq əlifbası yaradılmalıdır: “Bu bizim marağımızda olan bir məsələdir. Biz istəyirik ki, bütün türk xalqları bir işarəni eyni cür oxusun və eyni cür də tələffüz etsin. “A” hərfi bütün türk xalqlarının əlifbasında var və “a” səsini ifadə edir. Bu zaman hansı türk dillərində “ə” səsi varsa, bu da eyni işarə ilə ifadə olunmalıdır. Bu cür problemə görə müəyyən dəyişikliklər lazımdır. Hətta Türkiyə türkcəsində də “ə” səsinin işarəsinə ehtiyac var. Əgər biz ümumi əlifba yaranmasını istəyiriksə, bu zaman Türkiyə əlifbasında da dəyişikliklər olunmalıdır”.
Nizami Cəfərov bütün bu məsələlərin geniş müzakirələrə ehtiyacı olduğunu qeyd edib: “Bildiyimiz kimi, əlifba xalqa məxsus bir şeydir. Buna görə ən tanınmış mütəxəsisin belə, bu yöndə söylədiyi fikirlər müzakirələrə çıxarılmalıdır. Bizdə latın əlibasının əsasında xeyli sayda kitablar nəşr olunub, hazırda da nəşr olunmaqdadır. Buna görə də burdan geri dönüş yoxdur. Amma təmkinlə, hövsələylə müəyyən məsələləri müzakirə edib həll etmək olar. Ola bilər, bu bir neçə il çəksin. Amma müzakirələr ümumilikdə qaçılmazdır”.
Elkin Xəlilov
ANN.Az