-
AYB: "İndi bu son əsərinə görə antiazərbaycan ədəbiyyatında Sero Xanzadyanlarla, Silva Kaputikyanlarla, Zori Balayanlarla bir sırada şərəfsiz bir yer qazandı".
Ə.Əylisli: "Belə ədəbiyyat söhbəti olmur. Ədəbiyyatı belə müzakirə də etmirlər”.
Fevralın 4-də Yazıçılar Birliyində xalq yazıçısı Əkrəm Əylislinin “Daş yuxular” romanı ilə bağlı müzakirə keçirilib. Bu haqda AzadlıqRadiosunun "Oxu zalı"na qurumun sözçüsü Ədalət Əsgəroğlu danışıb. Onun sözlərinə görə, müzakirələrdə “Daş yuxular”ın əsər kimi zəif olduğu və tarixi faktların təhrif edildiyi bildirilib.
AYB müzakirələrin yekunu olaraq bəyanat verib. Bəyanatda deyilir:
“...Əylislinin bu inanılmaz hərəkətinə ictimaiyyət sonsuz qəzəbini, hiddətini, nifrətini bildirdi. Əlbəttə, Azərbaycan yazıçısı, ümumiyyətlə yazıçı sayılan hər bir şəxsə qarşı kompaniya təşkil olunması, piketlər keçirilməsi, xüsusən də onun heç bir günahı olmayan ailəsinə mənəvi cəhətdən təsir edəcək hər hansı aksiya bizi də çox incidir. Əylislinin ölkədən qovulması, ya vətəndaşlıqdan məhrum olunması təklifləriylə də heç cür razılaşa bilmərik. Ancaq romanı oxuyanların əksəriyyəti Yazıçılar Birliyinin heç bir təsiri olmadan bu yazını Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanın haqlı mövqeyinə ciddi ziyan vuran, illər boyu diplomatiyamızın, mətbuatımızın, ziyalılarımızın,o cümlədən, yazıçılarımızın beynəlxalq səviyyədə milli maraqlarımıza xidmət edən fəaliyyətlərinə ağır zərbə endirən hadisə kimi dəyərləndirməkdə haqlıdırlar”.
Bəyanatda deyilir ki, “Daş yuxular” sırf siyasi mahiyyət daşıyır, “roman əvvəldən axıracan erməni siyasətinə xidmət edir”.
“İllər boyu erməni təbliğatının dünyaya sırımaq istədiyi fikrə, guya onlara qarşı türklərin birtərəfli şəkildə soyqırımı törətməsi iddiasına, Əylisli yeni bir suçlama da əlavə edir: durub durduqları yerdə ermənilərin azərbaycanlılar tərəfindən qırılmasını "bədii" şəkildə sübut etməyə çalışır”.
AYB üzvlərinin qənaətincə, əsərin bütün ruhu məhz baş qəhrəmanın antimilli dünyagörüşünün əksidir. “Romanda azərbaycanlılar - həm kişilər, həm qadınlar - erməniləri balkondan atıb öldürürlər, diri-diri yandırırlar. Ermənilərin törətdikləri vəhşiliklərdən isə müəllifin sanki heç xəbəri yoxdur. Bir çox hallarda tarixi sənədlərlə təsdiqlənmiş faktları - türklərə qarşı daşnak qəddarlığını müəllif azərbaycanlıların ayağına yazır. Demə, Naxçıvanda azərilərin belinə qaynar samovar bağlayan, hamilə qadınların qarnını süngüylə yaranlar da Andronikin quldurları deyilmiş”.
Bəyanatda daha sonra deyilir: “Qarabağ münaqişəsi başlanandan bəri Əylisli heç vaxt Azərbaycanın maraqlarına uyğun bircə kəlmə belə söyləməyib, qələmə sarılanda da yalnız Azərbaycandan getmiş ermənilərin xiffətini çəkib. Yazıçı və onun mövqeyini dəstəkləməyə cəhd göstərənlər bunu guya ki, humanizm dəyərləriylə izah edirlər. Bu nə humanistlikdir ki, torpaqlarının iyirmi faizi işğal olunmuş, Xocalı vəhşətinə məruz qalmış, Ermənistanın Quqark rayonunda, Azərbaycanın Bağanis Ayrım kəndində, neçə-neçə başqa yerlərdə olmazın zülmlərlə, qətllərlə üzləşən xalqın "günahlarını" dünyaya car çəkəsən, ona qarşı bütün bu işğalı, təcavüzü, qətliami törəndənləri isə mələk sifətində mədh edəsən?..
... İllər boyu hər fürsətdə Yazıçılar Birliyini, klassik və çağdaş yazıçılarımızı sancan Əkrəm Əylisli bu yazısında da Səməd Vurğunun misraları haqqında təhqiramiz sözlər deyir, Xəlillulah Xəlil(Uluruh Türanməkan) adıyla Xəlil Rza Ulutürkün parodik obrazını yaradır, İsa Hüseynova, hətta Oljas Süleymenova da sataşır. Nəyə görə? Ona görə ki, bu görkəmli sənətkarların varlığında erməniləri qəzəbləndirən türk ruhu var. Bununla bağlı Əylisli hətta vaxtilə neçə-neçə Azərbaycan ziyalısının məhvinə bais olmuş pantürkizm kabusuna işarət etməkdən də çəkinmir”.
Bəyanat müəllifləri Əkrəm Əylislinin şöhrətpərəst olduğunu və bu romanı da o üzdən yazdığını bildirirlər:
“Son iyirmi - iyirmi beş ildə meydana heç bir dəyərli bədii əsər çıxara bilməyən Əylisli yalnız qalmaqallarla, tanınmışlara sataşmaqla gündəmdə qalmağa çalışır. Amma Azərbaycan mühitində bu artıq keçmir, hamı kimin kim olduğunu axır ki, yaxşı başa düşüb. Belə olan surətdə Ə.Əylisli dilə-dişə düşməyin başqa üsuluna əl atıb. Azərbaycan xalqının əleyhinə yazı yazıb Azərbaycanda, Azərbaycan dilində deyil, məhz Moskvada çap etdirib ki, ermənilərin ,erməni lobbisinin, Rusiyada və başqa ölkələrdə ermənipərəst quvvələrin vasitəsiylə ad çıxarsın və beləliklə şöhrət sarıdan qurdunu öldürsün”.
AYB üzvləri Əkrəm Əylislinin “Orxan Pamukdan ilhamlanıb bu yolla Nobel mukafatı xülyasına düşməsi” haqda deyilənləri də real saymırlar: “Cavanlıqda yazdığı ən yaxşı əsərlərinin belə bədii səviyyəsi Nobel mükafatı meyarlarının yanından da ötməyib. Əgər Orxan "soyqırımı" haqqında uğursuz, yanlış, zərərli bircə ifadə işlədibsə, Ə.Əylisli bu erməni uydurmasına bütöv bir roman həsr etdi”.
Bəyanatda deyilir ki, "Daş yuxular"ın mudafiəsinə qalxanlar əsərlə tanış olub qəti şəkildə deməlidirlər: bədii əsərdə belə qatı antiazərbacan mövqeyini, birmənalı erməni təəssübünü qəbul edirlər, yoxsa yox?
Bəyanat belə bitir: “Çox illər bundan əvvəl yazdığı bir neçə uğurlu əsərinə görə Əkrəm Əylisli Azərbaycan ədəbiyyatında şərəfli yer tuturdu. İndi bu son əsərinə görə antiazərbaycan ədəbiyyatında Sero Xanzadyanlarla, Silva Kaputikyanlarla, Zori Balayanlarla bir sırada şərəfsiz bir yer qazandı. Çox təəssüf...".
Yazıçı Əkrəm Əylisli oxuzalı.az-a açıqlamasında AYB-nin bəyanatına belə münasibət bildirib: “Orda oturan adamlar mənim köhnə tanışlarımdır. Anar da mənim köhnə dostumdur. Yəni onlar istəsəydilər ki, mənimlə bu əsər barədə söhbət etsinlər, üzümə səhvlərimi desinlər biri zəng edərdi. Deyərdi ki, gəlin oturaq – Yazıçılar İttifaqında yox, mən ora getmirəm – bir kənar yerdə söhbət edək, görək hansı səhvləri buraxmısan. Ancaq bu şəkildə, rəsmi surətdə... Belə ədəbiyyat söhbəti olmur. Ədəbiyyatı belə müzakirə də etmirlər”.
Əkrəm Əylisli əsərinin zəif adlandırılması və “Daş yuxular”da tarixi faktları təhrif etməsi haqda deyilənlərə də münasibət bildirib:
“Tutalım, mən burda öz baxışımı vermişəm. Kim sübut edə bilər ki, mən doğruyam, ya yalanam? Hər hansı yazıçıya deyə bilərsən ki, sən əsərdə xalqı təhqir etmisən? Mən yazanda da bu fikirdə olmuşam, indi də bu fikirdəyəm ki, Azərbaycan xalqını ləkələmək, ona xələl gətirmək fikrim olmayıb”. Bu yerdə yazıçı qəfil kəsib: “İstəyirəm bu məsələyə nöqtə qoyum, bir az dincəlim. Mən çox yorulmuşam”.
AYB: "İndi bu son əsərinə görə antiazərbaycan ədəbiyyatında Sero Xanzadyanlarla, Silva Kaputikyanlarla, Zori Balayanlarla bir sırada şərəfsiz bir yer qazandı".
Ə.Əylisli: "Belə ədəbiyyat söhbəti olmur. Ədəbiyyatı belə müzakirə də etmirlər”.
Fevralın 4-də Yazıçılar Birliyində xalq yazıçısı Əkrəm Əylislinin “Daş yuxular” romanı ilə bağlı müzakirə keçirilib. Bu haqda AzadlıqRadiosunun "Oxu zalı"na qurumun sözçüsü Ədalət Əsgəroğlu danışıb. Onun sözlərinə görə, müzakirələrdə “Daş yuxular”ın əsər kimi zəif olduğu və tarixi faktların təhrif edildiyi bildirilib.
AYB müzakirələrin yekunu olaraq bəyanat verib. Bəyanatda deyilir:
“...Əylislinin bu inanılmaz hərəkətinə ictimaiyyət sonsuz qəzəbini, hiddətini, nifrətini bildirdi. Əlbəttə, Azərbaycan yazıçısı, ümumiyyətlə yazıçı sayılan hər bir şəxsə qarşı kompaniya təşkil olunması, piketlər keçirilməsi, xüsusən də onun heç bir günahı olmayan ailəsinə mənəvi cəhətdən təsir edəcək hər hansı aksiya bizi də çox incidir. Əylislinin ölkədən qovulması, ya vətəndaşlıqdan məhrum olunması təklifləriylə də heç cür razılaşa bilmərik. Ancaq romanı oxuyanların əksəriyyəti Yazıçılar Birliyinin heç bir təsiri olmadan bu yazını Qarabağ münaqişəsində Azərbaycanın haqlı mövqeyinə ciddi ziyan vuran, illər boyu diplomatiyamızın, mətbuatımızın, ziyalılarımızın,o cümlədən, yazıçılarımızın beynəlxalq səviyyədə milli maraqlarımıza xidmət edən fəaliyyətlərinə ağır zərbə endirən hadisə kimi dəyərləndirməkdə haqlıdırlar”.
Bəyanatda deyilir ki, “Daş yuxular” sırf siyasi mahiyyət daşıyır, “roman əvvəldən axıracan erməni siyasətinə xidmət edir”.
“İllər boyu erməni təbliğatının dünyaya sırımaq istədiyi fikrə, guya onlara qarşı türklərin birtərəfli şəkildə soyqırımı törətməsi iddiasına, Əylisli yeni bir suçlama da əlavə edir: durub durduqları yerdə ermənilərin azərbaycanlılar tərəfindən qırılmasını "bədii" şəkildə sübut etməyə çalışır”.
AYB üzvlərinin qənaətincə, əsərin bütün ruhu məhz baş qəhrəmanın antimilli dünyagörüşünün əksidir. “Romanda azərbaycanlılar - həm kişilər, həm qadınlar - erməniləri balkondan atıb öldürürlər, diri-diri yandırırlar. Ermənilərin törətdikləri vəhşiliklərdən isə müəllifin sanki heç xəbəri yoxdur. Bir çox hallarda tarixi sənədlərlə təsdiqlənmiş faktları - türklərə qarşı daşnak qəddarlığını müəllif azərbaycanlıların ayağına yazır. Demə, Naxçıvanda azərilərin belinə qaynar samovar bağlayan, hamilə qadınların qarnını süngüylə yaranlar da Andronikin quldurları deyilmiş”.
Bəyanatda daha sonra deyilir: “Qarabağ münaqişəsi başlanandan bəri Əylisli heç vaxt Azərbaycanın maraqlarına uyğun bircə kəlmə belə söyləməyib, qələmə sarılanda da yalnız Azərbaycandan getmiş ermənilərin xiffətini çəkib. Yazıçı və onun mövqeyini dəstəkləməyə cəhd göstərənlər bunu guya ki, humanizm dəyərləriylə izah edirlər. Bu nə humanistlikdir ki, torpaqlarının iyirmi faizi işğal olunmuş, Xocalı vəhşətinə məruz qalmış, Ermənistanın Quqark rayonunda, Azərbaycanın Bağanis Ayrım kəndində, neçə-neçə başqa yerlərdə olmazın zülmlərlə, qətllərlə üzləşən xalqın "günahlarını" dünyaya car çəkəsən, ona qarşı bütün bu işğalı, təcavüzü, qətliami törəndənləri isə mələk sifətində mədh edəsən?..
... İllər boyu hər fürsətdə Yazıçılar Birliyini, klassik və çağdaş yazıçılarımızı sancan Əkrəm Əylisli bu yazısında da Səməd Vurğunun misraları haqqında təhqiramiz sözlər deyir, Xəlillulah Xəlil(Uluruh Türanməkan) adıyla Xəlil Rza Ulutürkün parodik obrazını yaradır, İsa Hüseynova, hətta Oljas Süleymenova da sataşır. Nəyə görə? Ona görə ki, bu görkəmli sənətkarların varlığında erməniləri qəzəbləndirən türk ruhu var. Bununla bağlı Əylisli hətta vaxtilə neçə-neçə Azərbaycan ziyalısının məhvinə bais olmuş pantürkizm kabusuna işarət etməkdən də çəkinmir”.
Bəyanat müəllifləri Əkrəm Əylislinin şöhrətpərəst olduğunu və bu romanı da o üzdən yazdığını bildirirlər:
“Son iyirmi - iyirmi beş ildə meydana heç bir dəyərli bədii əsər çıxara bilməyən Əylisli yalnız qalmaqallarla, tanınmışlara sataşmaqla gündəmdə qalmağa çalışır. Amma Azərbaycan mühitində bu artıq keçmir, hamı kimin kim olduğunu axır ki, yaxşı başa düşüb. Belə olan surətdə Ə.Əylisli dilə-dişə düşməyin başqa üsuluna əl atıb. Azərbaycan xalqının əleyhinə yazı yazıb Azərbaycanda, Azərbaycan dilində deyil, məhz Moskvada çap etdirib ki, ermənilərin ,erməni lobbisinin, Rusiyada və başqa ölkələrdə ermənipərəst quvvələrin vasitəsiylə ad çıxarsın və beləliklə şöhrət sarıdan qurdunu öldürsün”.
AYB üzvləri Əkrəm Əylislinin “Orxan Pamukdan ilhamlanıb bu yolla Nobel mukafatı xülyasına düşməsi” haqda deyilənləri də real saymırlar: “Cavanlıqda yazdığı ən yaxşı əsərlərinin belə bədii səviyyəsi Nobel mükafatı meyarlarının yanından da ötməyib. Əgər Orxan "soyqırımı" haqqında uğursuz, yanlış, zərərli bircə ifadə işlədibsə, Ə.Əylisli bu erməni uydurmasına bütöv bir roman həsr etdi”.
Bəyanatda deyilir ki, "Daş yuxular"ın mudafiəsinə qalxanlar əsərlə tanış olub qəti şəkildə deməlidirlər: bədii əsərdə belə qatı antiazərbacan mövqeyini, birmənalı erməni təəssübünü qəbul edirlər, yoxsa yox?
Bəyanat belə bitir: “Çox illər bundan əvvəl yazdığı bir neçə uğurlu əsərinə görə Əkrəm Əylisli Azərbaycan ədəbiyyatında şərəfli yer tuturdu. İndi bu son əsərinə görə antiazərbaycan ədəbiyyatında Sero Xanzadyanlarla, Silva Kaputikyanlarla, Zori Balayanlarla bir sırada şərəfsiz bir yer qazandı. Çox təəssüf...".
Yazıçı Əkrəm Əylisli oxuzalı.az-a açıqlamasında AYB-nin bəyanatına belə münasibət bildirib: “Orda oturan adamlar mənim köhnə tanışlarımdır. Anar da mənim köhnə dostumdur. Yəni onlar istəsəydilər ki, mənimlə bu əsər barədə söhbət etsinlər, üzümə səhvlərimi desinlər biri zəng edərdi. Deyərdi ki, gəlin oturaq – Yazıçılar İttifaqında yox, mən ora getmirəm – bir kənar yerdə söhbət edək, görək hansı səhvləri buraxmısan. Ancaq bu şəkildə, rəsmi surətdə... Belə ədəbiyyat söhbəti olmur. Ədəbiyyatı belə müzakirə də etmirlər”.
Əkrəm Əylisli əsərinin zəif adlandırılması və “Daş yuxular”da tarixi faktları təhrif etməsi haqda deyilənlərə də münasibət bildirib:
“Tutalım, mən burda öz baxışımı vermişəm. Kim sübut edə bilər ki, mən doğruyam, ya yalanam? Hər hansı yazıçıya deyə bilərsən ki, sən əsərdə xalqı təhqir etmisən? Mən yazanda da bu fikirdə olmuşam, indi də bu fikirdəyəm ki, Azərbaycan xalqını ləkələmək, ona xələl gətirmək fikrim olmayıb”. Bu yerdə yazıçı qəfil kəsib: “İstəyirəm bu məsələyə nöqtə qoyum, bir az dincəlim. Mən çox yorulmuşam”.