Avropa ölkələri ədəbiyyatlarına bax belə dəsrək verir.
-
Londondan "Oxu zalı" üçün
Nərmin Kamal
AZƏRBAYCAN AVROPADIRMI?
Aşağıda təsadüfi seçimlə, özünü Avropanın bir hissəsi sayan 10 dövlətdə yazıçıların kitablarının xarici dillərə tərcüməsi üzrə təcrübəni təqdim edirəm.
ÇEXİYA
Çexiyanın Mədəniyyət Nazirliyinin internet səhifəsində belə bir bölmə var: “Çex ədəbiyyatının xaricdə nəşrinə dəstək”. Oranı açan kimi bu qısa cümləni görürsən: Çex Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi xaricdə çex ədəbiyyatının tərcüməsinə dəstək verir. Müraciət etmək üçün son tarix noyabrın 15-dir. Bura alt-alta üç fayl yerləşdirilib. Birincisi çex ədəbiyyatını tərcümə və nəşr etmək istəyənlər üçün müraciət forması, ikincisi 2013-cü ildə, üçüncüsü isə 1998-2013 illər ərzində xarici dillərə tərcüməsi maliyyələşdirilmiş əsərlərin siyahısıdır.
LİTVA
Litva dövlətinin Beynəlxalq Mədəniyyət Proqramının bir hissəsi “Books from Lithuania” (Litva kitabları) adlanır. Onların internet səhifəsində yazılıb: “Biz Litva yazıçıları və naşirləri ilə xarici yazıçılar və naşirlər arasında körpüyük. Biz Litvada çıxan kitablar və yerli yazıçılar haqda məlumat mənbəyiyik. Biz Litva ədəbiyyatının xaricdə təbliği və mədəni mübadilə üzrə seminarlar təşkil edirik. Biz Litva kitablarının xarici dillərə tərcüməsinə dəstək veririk.” Bunun ardınca “Litva ədəbiyyatından tərcümələrin təşviqi proqramı” adlı proqramın təklifləri yer alır. Litva ədəbiyyatından olan bir əsəri hər hansı xarici dilə tərcümə etmək istəyən əcnəbi tərcüməçilər və Litva ədəbiyyatından olan hər hansı əsərlə maraqlanan xarici nəşriyyatlar bu elektron müraciət formasını doldurub 1 oktyabr 2013-cü ilə kimi onlara göndərməlidirlər. İldə iki dəfə, apreldə və oktyabrda toplaşaraq, bu müraciətlərə baxırlar.
SLOVAKİYA
Slovakiya yazarlarının əsərləri Slovakiya Ədəbiyyatı Xaricdə (SLOLİA) adlı dövlət təşkilatı vasitəsilə təbliğ olunur. Başqa ölkələrin bənzər təşkilatlarından fərqli olaraq, SLOLİA özü xarici tərcüməçilər, nəşriyyatlar və ədəbiyyat alimləri ilə əlaqə yaradaraq onları slovak ədəbiyyatının nəşrinə həvəsləndirdiyini yazır. Bunun üçün slovak yazıçılarını xarici dillərdə tanıdan broşur və kataloqlar çap edib xarici tərcüməçilərə və nəşriyyatlara göndərirlər. Onların səhifəsində yazııb ki, bu sistem keçmiş sovet ölkələri arasında ilkdir. İndiyə qədər slovak dilində yazılmış əsərlərdən 200-ə yaxın tərcüməni təşkil ediblər.
POLŞA
Polşada Kitab İnstitutu var. Onların səhifəsindən oxuya biləcəyiniz kimi, onu Polşa Mədəniyyət Nazirliyi Krakovda təsis edib. İnstitutun iki məqsədi var. Polşa ədəbiyyatını ölkə daxilində və ölkə xaricində təbliğ etmək. Həmin institutun tərcümə proqramı ilə burada tanış olmaq olar. Bu səhifədə yazılıb: “Proqramın məqsədi Polşa ədəbiyyatının xarici dillərə tərcüməsi və nəşrinə dəstək verməkdir. Üstünlük nəsr əsərlərinin və esselərin, Polşa tarix və mədəniyyəti haqda əsərlərin, uşaq ədəbiyyatının, elmi əsərlərinin tərcüməsi və nəşrinə verilir. Bu əsərlərin polyak dilindən xarici dillərə tərcüməsinin “100 faizə qədər maliyyələşdirildiyi” xüsusi olaraq qeyd olunur. Əvvəlki illərdə tərcüməsi və nəşri gerçəkləşmiş kitabların siyahısı da öz yerində.
İTALİYA
İtaliya Mədəniyyət Nazirliyi öz internet səhifəsində “çoxalmaqda olan italyan kitablarını xaricdə təbliğ etmək üçün” tərcümə qrantları və mükafatlar elan edib. İtalyan müəlliflərin yazdıqları bədii və elmi kitabları xarici dillərdə tərcümə və nəşr etmək istəyən xarici nəşriyyatlar üçün tərcümə qrantları, həmin kitablar haqqında xarici mətbuatda məqalələr yazanlar üçünsə ayrıca mükafat verilir.
BELÇİKA
Flamand Ədəbiyyatı Fondu - Belçikanın Niderland dilində yazılan əsərlərinin xaricdə təbliğini dəstəkləyən dövlət qurumudur. Fond özü haqqında “muxtar dövlət təşkilatı” deyir. “İlk və başlıca məqsədimiz tərcümə siyasətidir.” Belçika dövlətindən maliyyələşməklə yanaşı, onlar Niderlanddakı Holland Ədəbiyyat Fonduyla da əməkdaşlıq edirlər. Flamand Ədəbiyyatı Fondu çoxsaylı tərcümə və nəşr qrantlarıyla yanaşı, əsərləri bu xətlə başqa ölkələrdə nəşr olunmuş yazıçıların həmin ölkələrə gedərək kitabını tanıdan təbirlərdə iştirak etməsi üçün səfər xərclərini çəkir.
Misal üçün, Belçikanın holland dilində yazan cavan yazıçısı Anneliese Verbeke ilə 2008-ci ildə Almaniyada bir esse yarışmasında tanış oldum. O vaxt onun bir kitabı çap olunmuşdu. Bu romanın başqa dillərə tərcüməsi üçün bir qəpik də xərcləmədi, heç bir xarici nəşriyyata məni tanıyın deyə, məktub yazmadı. Anneliese deyir ki, indiyə qədər 30-dan artıq dildə çıxan kitabları Flamand Ədəbiyyat Fondunun təşkilatçılığının bəhrəsidir. Bu işdə onun rolu yalnız gözəl yazmaq olub.
FİNLANDİYA
Fin Ədəbiyyat Mübadiləsi adlı təşkilat var. Fin Ədəbiyyat Cəmiyyətinin bir budağıdır. Bu təşkilat “dünyada fin ədəbiyyatı haqda bilgi yaratmaq üçün” xarici tərcüməçilərə və nəşriyyatlara qrantlar verir. Burada göstərilən qaydalar üzrə onlara müraciət etməyi təklif edir. Ərizələrə ildə üç dəfə, fevral, may və noyabrda baxılır.
İRLANDİYA
İrlandiya Ədəbi Mübadilə Təşkilatı, internet səhifəsində yazıldığına görə, İrlandiya dövlətinin Art Konsulluğundan və Mədəniyyət İdarəsindən maliyyələşir. Dünyanın 55 dilində klassik və yeni irland ədəbiyyatının 1500-dən çox nümunəsinin tərcümə və nəşr olunmasını onlar təşkil ediblər. Təşkilat özünü belə tanıdır: “Biz İrlandiya ədəbiyyatı üçün dünyada dostlar qazanmaq işini görürük.” Xarici nəşriyyatlar irland ədəbiyyatından kiminsə kitabını tərcümə və nəşr etmək istəyirlərsə onlara müraciət edirlər.
HOLLANDİYA
Holland Ədəbiyyat Fondu - Hollandiya dövlətinin Təhsil, Mədəniyyət və Elm Nazirliyinə bağlıdır. Onlar da yuxarıdakı bütün təşkilatlar kimi holland ədəbiyyatını nəşr etmək isəyən xarici nəşriyyatlara tərcümə qrantları verirlər. Budur, 2013-cü ilin mayında xarici nəşriyyatlara 40 qrant verilib. Sonuncu dəfə 106 min avroya yaxın tərcümə qrantı ayırdıqları əsərlərin siyahısını öz saytlarında yerləşdiriblər.
TÜRKİYƏ
Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin TEDA layihəsi Türkiyənin aparıcı nəşriyyatlarında nəşr olunan bütün ədəbi əsərləri ingilis dilində tanıdıcı kataloq şəklində öz səhifəsində yerləşdirir. Xarici nəşriyyatlar hansı kitabı nəşr etmək istəsələr, bu tərcümə-qrant proqramına müraciət edirlər.
AZƏRBAYCAN
Azərbaycan ədəbiyyatının xarici dillərə tərcüməsi və təbliği üçün dövlətin tərcümə-qrant proqramı yoxdur.
Londondan "Oxu zalı" üçün
Nərmin Kamal
AZƏRBAYCAN AVROPADIRMI?
Aşağıda təsadüfi seçimlə, özünü Avropanın bir hissəsi sayan 10 dövlətdə yazıçıların kitablarının xarici dillərə tərcüməsi üzrə təcrübəni təqdim edirəm.
ÇEXİYA
Çexiyanın Mədəniyyət Nazirliyinin internet səhifəsində belə bir bölmə var: “Çex ədəbiyyatının xaricdə nəşrinə dəstək”. Oranı açan kimi bu qısa cümləni görürsən: Çex Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi xaricdə çex ədəbiyyatının tərcüməsinə dəstək verir. Müraciət etmək üçün son tarix noyabrın 15-dir. Bura alt-alta üç fayl yerləşdirilib. Birincisi çex ədəbiyyatını tərcümə və nəşr etmək istəyənlər üçün müraciət forması, ikincisi 2013-cü ildə, üçüncüsü isə 1998-2013 illər ərzində xarici dillərə tərcüməsi maliyyələşdirilmiş əsərlərin siyahısıdır.
LİTVA
Litva dövlətinin Beynəlxalq Mədəniyyət Proqramının bir hissəsi “Books from Lithuania” (Litva kitabları) adlanır. Onların internet səhifəsində yazılıb: “Biz Litva yazıçıları və naşirləri ilə xarici yazıçılar və naşirlər arasında körpüyük. Biz Litvada çıxan kitablar və yerli yazıçılar haqda məlumat mənbəyiyik. Biz Litva ədəbiyyatının xaricdə təbliği və mədəni mübadilə üzrə seminarlar təşkil edirik. Biz Litva kitablarının xarici dillərə tərcüməsinə dəstək veririk.” Bunun ardınca “Litva ədəbiyyatından tərcümələrin təşviqi proqramı” adlı proqramın təklifləri yer alır. Litva ədəbiyyatından olan bir əsəri hər hansı xarici dilə tərcümə etmək istəyən əcnəbi tərcüməçilər və Litva ədəbiyyatından olan hər hansı əsərlə maraqlanan xarici nəşriyyatlar bu elektron müraciət formasını doldurub 1 oktyabr 2013-cü ilə kimi onlara göndərməlidirlər. İldə iki dəfə, apreldə və oktyabrda toplaşaraq, bu müraciətlərə baxırlar.
SLOVAKİYA
Slovakiya yazarlarının əsərləri Slovakiya Ədəbiyyatı Xaricdə (SLOLİA) adlı dövlət təşkilatı vasitəsilə təbliğ olunur. Başqa ölkələrin bənzər təşkilatlarından fərqli olaraq, SLOLİA özü xarici tərcüməçilər, nəşriyyatlar və ədəbiyyat alimləri ilə əlaqə yaradaraq onları slovak ədəbiyyatının nəşrinə həvəsləndirdiyini yazır. Bunun üçün slovak yazıçılarını xarici dillərdə tanıdan broşur və kataloqlar çap edib xarici tərcüməçilərə və nəşriyyatlara göndərirlər. Onların səhifəsində yazııb ki, bu sistem keçmiş sovet ölkələri arasında ilkdir. İndiyə qədər slovak dilində yazılmış əsərlərdən 200-ə yaxın tərcüməni təşkil ediblər.
POLŞA
Polşada Kitab İnstitutu var. Onların səhifəsindən oxuya biləcəyiniz kimi, onu Polşa Mədəniyyət Nazirliyi Krakovda təsis edib. İnstitutun iki məqsədi var. Polşa ədəbiyyatını ölkə daxilində və ölkə xaricində təbliğ etmək. Həmin institutun tərcümə proqramı ilə burada tanış olmaq olar. Bu səhifədə yazılıb: “Proqramın məqsədi Polşa ədəbiyyatının xarici dillərə tərcüməsi və nəşrinə dəstək verməkdir. Üstünlük nəsr əsərlərinin və esselərin, Polşa tarix və mədəniyyəti haqda əsərlərin, uşaq ədəbiyyatının, elmi əsərlərinin tərcüməsi və nəşrinə verilir. Bu əsərlərin polyak dilindən xarici dillərə tərcüməsinin “100 faizə qədər maliyyələşdirildiyi” xüsusi olaraq qeyd olunur. Əvvəlki illərdə tərcüməsi və nəşri gerçəkləşmiş kitabların siyahısı da öz yerində.
İTALİYA
İtaliya Mədəniyyət Nazirliyi öz internet səhifəsində “çoxalmaqda olan italyan kitablarını xaricdə təbliğ etmək üçün” tərcümə qrantları və mükafatlar elan edib. İtalyan müəlliflərin yazdıqları bədii və elmi kitabları xarici dillərdə tərcümə və nəşr etmək istəyən xarici nəşriyyatlar üçün tərcümə qrantları, həmin kitablar haqqında xarici mətbuatda məqalələr yazanlar üçünsə ayrıca mükafat verilir.
BELÇİKA
Flamand Ədəbiyyatı Fondu - Belçikanın Niderland dilində yazılan əsərlərinin xaricdə təbliğini dəstəkləyən dövlət qurumudur. Fond özü haqqında “muxtar dövlət təşkilatı” deyir. “İlk və başlıca məqsədimiz tərcümə siyasətidir.” Belçika dövlətindən maliyyələşməklə yanaşı, onlar Niderlanddakı Holland Ədəbiyyat Fonduyla da əməkdaşlıq edirlər. Flamand Ədəbiyyatı Fondu çoxsaylı tərcümə və nəşr qrantlarıyla yanaşı, əsərləri bu xətlə başqa ölkələrdə nəşr olunmuş yazıçıların həmin ölkələrə gedərək kitabını tanıdan təbirlərdə iştirak etməsi üçün səfər xərclərini çəkir.
Misal üçün, Belçikanın holland dilində yazan cavan yazıçısı Anneliese Verbeke ilə 2008-ci ildə Almaniyada bir esse yarışmasında tanış oldum. O vaxt onun bir kitabı çap olunmuşdu. Bu romanın başqa dillərə tərcüməsi üçün bir qəpik də xərcləmədi, heç bir xarici nəşriyyata məni tanıyın deyə, məktub yazmadı. Anneliese deyir ki, indiyə qədər 30-dan artıq dildə çıxan kitabları Flamand Ədəbiyyat Fondunun təşkilatçılığının bəhrəsidir. Bu işdə onun rolu yalnız gözəl yazmaq olub.
FİNLANDİYA
Fin Ədəbiyyat Mübadiləsi adlı təşkilat var. Fin Ədəbiyyat Cəmiyyətinin bir budağıdır. Bu təşkilat “dünyada fin ədəbiyyatı haqda bilgi yaratmaq üçün” xarici tərcüməçilərə və nəşriyyatlara qrantlar verir. Burada göstərilən qaydalar üzrə onlara müraciət etməyi təklif edir. Ərizələrə ildə üç dəfə, fevral, may və noyabrda baxılır.
İRLANDİYA
İrlandiya Ədəbi Mübadilə Təşkilatı, internet səhifəsində yazıldığına görə, İrlandiya dövlətinin Art Konsulluğundan və Mədəniyyət İdarəsindən maliyyələşir. Dünyanın 55 dilində klassik və yeni irland ədəbiyyatının 1500-dən çox nümunəsinin tərcümə və nəşr olunmasını onlar təşkil ediblər. Təşkilat özünü belə tanıdır: “Biz İrlandiya ədəbiyyatı üçün dünyada dostlar qazanmaq işini görürük.” Xarici nəşriyyatlar irland ədəbiyyatından kiminsə kitabını tərcümə və nəşr etmək istəyirlərsə onlara müraciət edirlər.
HOLLANDİYA
Holland Ədəbiyyat Fondu - Hollandiya dövlətinin Təhsil, Mədəniyyət və Elm Nazirliyinə bağlıdır. Onlar da yuxarıdakı bütün təşkilatlar kimi holland ədəbiyyatını nəşr etmək isəyən xarici nəşriyyatlara tərcümə qrantları verirlər. Budur, 2013-cü ilin mayında xarici nəşriyyatlara 40 qrant verilib. Sonuncu dəfə 106 min avroya yaxın tərcümə qrantı ayırdıqları əsərlərin siyahısını öz saytlarında yerləşdiriblər.
TÜRKİYƏ
Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin TEDA layihəsi Türkiyənin aparıcı nəşriyyatlarında nəşr olunan bütün ədəbi əsərləri ingilis dilində tanıdıcı kataloq şəklində öz səhifəsində yerləşdirir. Xarici nəşriyyatlar hansı kitabı nəşr etmək istəsələr, bu tərcümə-qrant proqramına müraciət edirlər.
AZƏRBAYCAN
Azərbaycan ədəbiyyatının xarici dillərə tərcüməsi və təbliği üçün dövlətin tərcümə-qrant proqramı yoxdur.