Bir neçә gün bundan irәli "әlahәzrәt, qәdri-qüdrәt Mәhәmmәdәli şah Qacar ruhәna fәda" adlanan, amma bu gün, rus demişkәn, prosto Meşadi Mamedali deyilәn İran sabiq şahı Mәmmәdәli mirzә küsübdür.
Küsübdür ki, nә üçün onu taxtdan yerә saldılar. Halbuki hәmin Mәmmәdәli mirzә öz millәtinә bir çox ... zülmlәr etmişdi!
Ravi belә rәvayәt elәyir ki, bir dәfә rus sәfarәtxanasının yanından keçirdim. Gördüm ki, otaqların birisindәn hәzin-hәzin sәslәr gәlir. Bir qәdәr qulaq verib bu cürә sözlәr eşitdim:
-- Mәn sәnә demәdimmi ki, millәtlә sülh elә.
-- Yalançıya allah lәnәt elәsin. Sәn demәdinmi ki, mәclisi topa tut.
-- Әşi, zәrәr yoxdur, sәn padşah olma, oğlun olsun, özgәsi deyil ha!
-- Vallah, әslinә baxsan, heç bu iş pis olmadı.... Bax, bizim bu xaraba qalmış torpaqda sәnin zәrrәcә dә hörmәtin qalmamışdı. Amma indi get Rusiyaya, gör sәnә nә hörmәt elәyәcәkdilәr.
-- Axı mәn burada istәdiyimi elәyirdim. Görüm Rusiyyәtdә dә elә şeylәr mәnim üçün mümkün olarmı?
-- Yaxşı, sәnin burada istәdiyin, ayıb olmasın, isti yer ... yәni belә bu cürә ürәk açan şeylәr deyilmidi? Әgәrsәn Rusiyyәtdә haman istәdiklәrinin yüz dәfә ondan yaxşısını tapmasan, onda әmr elә sәnin cәlladın mәnim ... yox, amma indi cәlladın yoxdur ... onda mәn namәrdәm. Ax gözәl Fitilbörk. Ey yerin behişti. Qurtar bizi bu cәhәnnәmdәn.
Oranın küçәlәri o qәdәr tәmizdir ki, qatıq töküb yalamaq olar.
Amma buranın küçәsinә bir qәdәr yağış yağsa, gәrәk hambal dalına minib keçәsәn.
Oranın küçәlәrindә gözәllәr, gözәl-gözәl madamlar ki, misli-huri, qәşәng-qәşәng, oğlanlar ki, misli-qılman. Amma buraların küçәlәrindә sürü-sürü hamballar....
-- Amma heyf ki, mәn rusca yaxşı bilmirәm.
-- Amma mәn yaxşı bilirәm.
-- Adama nә deyir?
-- Çelovek.
-- İtә nә deyir?
-- Sabaka.
-- Gedirәm, nә tövr deyir?
-- Baydom.
-- Gәlirәm?
-- O da baydom.
-- Onda sәn mәndәn çox bilirsәn.
* * * * *
Sonra nә danışıblarsa, ravi eşidә bilmәyibdir.
Küsübdür ki, nә üçün onu taxtdan yerә saldılar. Halbuki hәmin Mәmmәdәli mirzә öz millәtinә bir çox ... zülmlәr etmişdi!
Ravi belә rәvayәt elәyir ki, bir dәfә rus sәfarәtxanasının yanından keçirdim. Gördüm ki, otaqların birisindәn hәzin-hәzin sәslәr gәlir. Bir qәdәr qulaq verib bu cürә sözlәr eşitdim:
-- Mәn sәnә demәdimmi ki, millәtlә sülh elә.
-- Yalançıya allah lәnәt elәsin. Sәn demәdinmi ki, mәclisi topa tut.
-- Әşi, zәrәr yoxdur, sәn padşah olma, oğlun olsun, özgәsi deyil ha!
-- Vallah, әslinә baxsan, heç bu iş pis olmadı.... Bax, bizim bu xaraba qalmış torpaqda sәnin zәrrәcә dә hörmәtin qalmamışdı. Amma indi get Rusiyaya, gör sәnә nә hörmәt elәyәcәkdilәr.
-- Axı mәn burada istәdiyimi elәyirdim. Görüm Rusiyyәtdә dә elә şeylәr mәnim üçün mümkün olarmı?
-- Yaxşı, sәnin burada istәdiyin, ayıb olmasın, isti yer ... yәni belә bu cürә ürәk açan şeylәr deyilmidi? Әgәrsәn Rusiyyәtdә haman istәdiklәrinin yüz dәfә ondan yaxşısını tapmasan, onda әmr elә sәnin cәlladın mәnim ... yox, amma indi cәlladın yoxdur ... onda mәn namәrdәm. Ax gözәl Fitilbörk. Ey yerin behişti. Qurtar bizi bu cәhәnnәmdәn.
Oranın küçәlәri o qәdәr tәmizdir ki, qatıq töküb yalamaq olar.
Amma buranın küçәsinә bir qәdәr yağış yağsa, gәrәk hambal dalına minib keçәsәn.
Oranın küçәlәrindә gözәllәr, gözәl-gözәl madamlar ki, misli-huri, qәşәng-qәşәng, oğlanlar ki, misli-qılman. Amma buraların küçәlәrindә sürü-sürü hamballar....
-- Amma heyf ki, mәn rusca yaxşı bilmirәm.
-- Amma mәn yaxşı bilirәm.
-- Adama nә deyir?
-- Çelovek.
-- İtә nә deyir?
-- Sabaka.
-- Gedirәm, nә tövr deyir?
-- Baydom.
-- Gәlirәm?
-- O da baydom.
-- Onda sәn mәndәn çox bilirsәn.
* * * * *
Sonra nә danışıblarsa, ravi eşidә bilmәyibdir.