Tanınmış tarixçi «Qürbətdə Vətən davası-1922-1943» adlanan kitabında Rəsulzadəyə maraqlı baxış bucağından baxıb.
Kitabda Azərbaycan Cümhuriyyətinin qurucusu Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin (1884-1955) azərbaycanlı mühacir Süleyman Məmmədova (Təkinər) (1917-2006) Türkiyədə yaşadığı dönəmdə yazdığı məktublar toplanıb.
Əfsanəvi, amma hər zaman ürəyimizdəki, yan-yörəmizdəki gerçək qəhrəmanımız 100 yaşına çatdı.
Bakı. 7 dekabr 1918-ci il. Saat 13.30. Yüz il öncə Azərbaycan Cümhuriyyətinin parlamenti bu tarixdə, bu saatda açıldı. Üstəlik, çox mürəkkəb, çox çətin bir zamanda...
“Bakıya girişlə bağlı 6 əməliyyat planı təklif olundu. İngilis qoşunlarının ən böyük gücü “Qurd qapısı”na toplanmışdı. İngilislər bu qapıdan başqa hər yerdən hücum gözləyirdilər...
1920-ci ilin aprelində - işğal ərəfəsində artıq 40 minlik nizami ordu vardı. Cəmi 23 ayda bu necə mümkün oldu?
28 mayıs 1919-cu il, Bakı. İstiqlalin birinci və sonuncu ili.
Rəsulzadənin əsəri Stalini niyə cin atına mindirdi?
Ağasəlim Rəhimov: «Səni sevirəm. Vətəni özümdən də çox sevirəm».
Gürcüstandan niyə kömək gəlmədi?
«Bu rüsvayçı zülmdən qurtulmaq üçün...».
«Şəhərdə dövlətlilər arasına neçə gün əvvəl çaxnaşma düşmüşdü. Dəmiryol vağzalında, bina qarşısındakı meydanda, perronlarda adam əlindən tərpənmək olmurdu. Dəniz qırağında da körpülərdə eyni vəziyyət idi»
Həbib bəy Səlimov-Əsgəran savaşının qəhrəmanı.
Aprel işğalı: «Mən hərbçiyəm».
Hər nə qədər faktlar və sübutlar ortaya qoyulsa da, yenə ixtiyarsız bir sual adamı içindən gəmirir: Elə şöhrətli generalların yaratdığı ordu niyə döyüşsüz təslim oldu?
(«Əvvəlcə bizi düşmənin pəncəsindən qurtardılar, sonra qızıl ruslara satdılar...»)
Bu yazı, 1918-ci ildə baş vermiş 31 Mart qırğınına Cümhuriyyətin münasibətidir.
Cümhuriyyət 23 aylıq ömründə nələr gerçəkləşdirdi, nələr yarıda qaldı.
Hakimiyyəti “bolşeviklərə təhvil verən” adam kimi tarixə düşən Məmməd Yusif Cəfərov cümhuriyyət parlamentinin son spikeri - parlamentin son - 27 aprel iclasının sədri olub.
Əhməd bəyin qızı Sevda xanım: "...sonra Alma-Atada həbs edib Bakıya gətirdilər. Burada onu M. C. Bağırov şəxsən özü güllələmişdi. Bu, onun məhkəməsində sübut olundu”.
Davamı
